Blog
Eucharistie en avondmaal blijft scheidslijn katholiek en protestant
Henri Bontenbal is onlangs in het televisieprogramma Kloostergasten ter communie gegaan, zoals dat heet. Hij ontving de hostie en de wijn, terwijl hij protestant is. Hij zei het al, eigenlijk kan het niet, maar...toch. Hij voelt zich verwant met de katholieken, dat is voor het CDA natuurlijk wel goed. Bisschop Jan Hendriks van Haarlem vindt dat Bontenbal niet had moeten deelnemen aan de communie. Ik heb het zelf ook meegemaakt, dat de priester in het klooster ons waarschuwde vanwege onze protestantse achtergrond. U bent gewaarschuwd.
Al sinds Luther blijft het verschil tussen de eucharistie en het avondmaal dus actueel. Het heeft ook voor scheiding gezorgd. Ook de Luthersen werden eerder gewantrouwd door de gereformeerden vanwege hun avondmaalsopvatting (=consubtantiatie, zeg maar een tussenvorm, waarbij onder de tekenen van brood en wijn Christus echt aanwezig is). Het blijft lastig, je kunt er niet uitkomen, door alles maar symbolisch te verklaren. Daar had Luther een broertje dood aan. Hoe het ook zij, de verzoening (een kus van God) staat wel centraal. De omgang met de geconsacreerde hostie blijft vervolgens voor protestanten vreemd. Daar wordt het brood aan de endjes gegeven, en dat doen Luthersen ook weer niet. Je zet ook geen tasje op het altaar... (foto: avondsmaalsstel Monnickendam)
Blog
Zwollenaar Thorbecke was Luthers, nooit geweten, maar was dat merkbaar?
In De Swollenaer van 14 augustus staat een artikeltje ( inmiddels de vierde) van Ingrid Oosten over het slavernijverleden van de stad Zwolle. En wat blijkt? De familie Thorbecke , die eerder uit Duitsland was gekomen, waren op een gegeven moment als factoor (=tussenpersoon ) betrokken bij de handel in koloniale waar, zoals tabak. Uit het artikeltje blijkt dat Johan Rudolph Thorbecke (*1798) eigenlijk alleen maar de voordelen zag van de slavernij, immers de welvaart van de Staat was er van afhankelijk. Men vond dit kennelijk heel gewoon in die tijd, de knappe staatsman ook. Er is weinig verband tussen de Lutherse achtergrond van Thorbecke en de afschaffing van de slavernij, waar hij zich ook bij neer moest leggen. Ook zijn liberalisme en de grondwet waar Thorbecke naam mee heeft gemaakt is niet terug te voeren op zijn Luthers geloof, die hij overigens graag voor zichzelf hield, lees ik elders. Wel pleitte Thorbecke voor gewetensvrijheid en geloofsvrijheid en dat is wel op Luther terug te voeren. In de politiek wilde hij geloof met rust laten en dat is dan weer niet-Luthers. En nu nogmaals Zwolle: Thorbecke werd geboren aan de Thorbeckegracht, die toen uiteraard nog niet zo heette, op nummer 11.
Een nieuw Luthers Liedboek
Het nd bericht in de krant van 28 juni 2024 over een nieuw verschenen Luthers liedboek, het zgn. Global Songbook 2024 . Dit past helemaal in de Lutherse zangtraditie, die al begon in 1524 met het Achtliederbuch van Luther. Zingen tot Gods eer over de nieuw verworven inzichten van de Reformatie. In de katholieke kerk kende men geen gemeentezang. In hetzelfde jaar verscheen ook het Enchiridion van Luther met 18 liederen van Luther zelf. Daar is iets mee. Drukkers wedijverden met elkaar om de nieuwste uitgaven op de markt te brengen, er was vraag naar! Er was geen kopijrecht in die tijd, dus kon je ook gewoon het materiaal van je concurrent gaan gebruiken.
Dat gebeurt in 1524. Twee uitgevers, Loersveld en Maler brengen hetzelfde boek uit: het Enchiridion. Alleen, het boek van Loersveld telt een lied meer. Wat is nu de originele? Heeft Maler de drukproeven laten stelen en heeft de dief een pagina verloren? Andersom kan bijna niet. A small sensation! In 2013 wordt in Dublin een herdruk gevonden van Malers boekje. Toen was het duidelijk: Maler heeft de tekst gestolen. Zo ging dat toen.
Hierna: bron: Hosanna-Happenings 22-10-23
Luthers toiletbezoek en zijn Toren-Erlebnis
Humoristisch als hij is, schrijft Luther vaak over zijn WC-bezoek. In zijn tijd werden uitdrukkingen met uitwerpselen/WC/cloaca/riool vaak geassocieerd met de duivel. Omdat hij door zijn levenswijze (te veel zitten?) vaak last had van verstoppingen, moest hij geruime tijd op het toilet doorbrengen. Luthers biograaf Von Löwenich noemt een flink aantal kwaaltjes bij de reformator, die daarop wijzen: maagklachten, aambeien, nierstenen en dus obstipatie.
Luther zelf brengt zijn torenervaring, de ontdekking van de rechtvaardigheid van God (Romeinen 1:17 'De rechtvaardige zal door het geloof leven.'), in verband met zijn lange zittingen in de toren. Maar wat was die toren? Op afbeeldingen zien wij altijd die slanke toren tegen het klooster. Maar dat was niet de toren, die Luther bedoeld, want dit trappenhuis tegen het gebouw, typische bouwwijze voor die tijd is van later datum, na Luthers dood.
Opgravingen in 2004 tonen aan dat er ook een toren aan de zuidzijde van het klooster stond. Zie de plattegrond hierbij van het Elster stadsdeel. Het klooster (uit 1504) was een slaaphuis en onderwijsruimte voor de monniken in hun zwarte pijen, In die vierkante toren, rechtsonder op de tekening, had Luther zijn studeerkamer. Op de bovenverdieping. Daaronder bevond zich het toilet, vermoedelijk verwarmd, de stenen WC-bril is zelfs teruggevonden: een steen van 20x20 inch met poepgat. Dit is toch wel leuk nieuws op Hervormingsdag 2023, als je het nog niet wist!
Nooit eerder nodigde de katholieke kerk de andere kerken in de wereld uit voor een bijeenkomst over vernieuwing van de kerk, dit aan het begin van de bisschoppensynode, die in oktober gehouden gaat worden.
Had Leo X dit maar gedaan toen Luther zijn 95 stellingen aansloeg, dan was de Reformatie binnen de kerk gebleven.
Zaterdagavond 30 september 2023 zegende paus Franciscus samen met negentien leiders van andere christelijke kerken - onder wie twee vrouwen - de deelnemers aan de bisschoppensynode. Deze begint woensdag en moet bijdragen aan de vernieuwing van de Rooms-Katholieke Kerk.
‘Heilige Geest, adem van Pinksteren, kom over de deelnemers aan de synode en allen die hier aanwezig zijn’, baden de orthodoxe, anglicaanse, oud-katholieke, protestantse en evangelicale leiders samen. ‘Vervul hen met uw wijsheid en uw moed.’ Gezamenlijk maakten ze daarop het zegenende kruisteken: ‘In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest’. Er zal niet veel aandacht voor zijn in de wereldpers, als het niet over sex en gender gaat, dit zegt Hendro Munsterman in het nd. Hij is Vaticaanwatcher. Toch reken ik dit tot het goede nieuws. (nd. 3-10-2023)
P.s. In 2011 bracht paus Benedictus een bezoek aan de Evangelische Kirche in Deutschland, in de stad Erfurt. Dat was al een handreiking uit het Vaticaan, Franciscus is op deze weg verder gegaan. Hij durft grote stappen te nemen.
Luthersen in Krakau
'Als Luther de Holocaust had gezien had hij zich geschaamd.'
(nd 18-09-2023)
Logisch, heb jij door wat het effect van jouw spreken of daden is? Wat is er sindsdien veel veranderd in de wereld, denk aan de positie van de vrouw of een arbeider, noem maar wat.
Maar OK, Luthers uitspraken waren beslist verwerpelijk, aan het eind van zijn leven. De Nederlandse Lutherse theoloog Andreas Wöhle zegt in het nd van 18 september, dat Luther er wel bij zei dat maatregelen tegen de Joden met menselijke barmhartigheid moesten worden uitgevoerd. Dat was geen goedmakertje volgens Wöhle. Eerder in zijn leven, in 1525, schrok hij van de genomen maatregelen tegen de boeren. Zo had hij zijn publicatie niet bedoeld...
Jerzy Sojka, een Poolse theoloog, neemt het op voor Luther: hij noemt het vroege boekje over de Joodse Jezus (1523). Christenen dienen met barmhartigheid en naastenliefde om te gaan met de Joodse landgenoten. Hun schuld aan de dood van Jezus noemt Luther een p a a p s e l e u g e n .
Ook brengt hij Luthers eindtijdvisie in, wat ook veel zou verklaren. Jezus zou snel terugkomen.
Wat mij opvalt dat bijna nooit genoemd wordt de in Luthers tijd gehanteerde regel van de heersende religie: de rijksvorsten mogen hun eigen godsdienst kiezen. Tolerantie was een moeilijk begrip, ook nog lang na Luthers tijd, maar verklaart wel iets van Luthers bitterheid. Ook hij was regionaal gebonden geweest. Snap je het?
(19-09-2023)
Hoe lees je de Bijbel?
Op deze vraag gaan heel wat meningen uit de pas lopen, waardoor er -onbedoeld- scheiding ontstaat tussen kerken.
In een blog van Matthias Albrecht op de site Kreuzundqueer las ik een verfrissend stukje over hoe je de Bijbel moet/ kunt lezen. Ook Luther had daar mee te maken. Neem ik de Bijbel nou letterlijk, wat er staat? Geloof ik in een Boek? Nee zegt Albrecht, Luther achterna (!) ik geloof in Jezus Christus de Zoon van God. En wat Hij zei, dat is opgeschreven. Toets dus elke tekst aan wat Christus zegt. En hij geeft een bakoven vol liefde! Daardoor komen heel wat teksten in de Bijbel in een ander daglicht te staan. Denk aan de Bergrede. Vraag je steeds af wat je naar Christus trekt/ drijft. God houdt van ons, dat blijkt uit de hele bijbel.
Matthias Albracht roemt Luther om zijn zegenrijke theologie, er is niks stoffigs aan. Reden genoeg om ook de Reformatie te gedenken, maar de herdenkingsdag hoeft niet beslist Martins dag genoemd worden, zoals in Duitsland. Dat had Luther zelf ook nooit gewild.
Bronnen: www.gott-neu-vertrauwen.de/Materialien zum Download, 2017
ADRIANUS
Liet paus Adrianus de AUGUSTIJNER monniken Hendric Vos en Jan van den Essen terechtstellen? Juli 1523, de eerste martelaren. In het nd werd er over geschreven en er kwamen enkele reacties van lezers. Paus Adrianus wordt geprezen wegens zijn hervormingsgezindheid, moderne devoot als hij was. Wel binne de moederkerk uiteraard. Tegelijk wordt hij verantwoordelijk gehouden voor de executie van de eerste martelaren, daar op de Grote Markt in Brussel.
Dick Wursten zegt op de website Precant, dat de zaak wat genuanceerder ligt. Ook de inquisitie probeerde terechtstelling te voorkomen. Het streven was iedereen binnenboord te houden, en een wat soepeler paus dan Leo X had het gesprek met Luther wel aangedurfd. Helaas gebeurde dat niet en leidde het tot het Edict van Worms, Luther was vogelvrij en zijn boeken werden verboden. Wursten zegt dat Luthers reactie (zijn brief en lied) olie op het vuur was daar in Vlaanderen. De heftigheid van de vervolgingen nam toe.
In Antwerpen had Luther in 1523 al veel aanhangers, zowel openlijk als in het verborgene. De vrouwenopstand aangevoerd door Griet Boonams zinde de autoriteiten niet, daardoor kwam het tot een veroordeling en terechtstelling door de burgerlijke machthebbers. Het schilderij van Pieter Bruegel 'Dulle Griet' verwijst naar die geschiedenis.